Η ικανότητα της γραφής αποτελεί μία πολύπλοκη διαδικασία που σχετίζεται με την ανάπτυξη του παιδιού σε διάφορους τομείς. Στο ελληνικό σχολείο, ωστόσο, η γραφή είναι μέρος ενός νοησιαρχικού μοντέλου που αντιλαμβάνεται το παιδί ως μαθητή/ρια – λήπτη γνώσης.
Ωστόσο, η ίδια η ανάπτυξη του παιδιού θα έπρεπε να είναι ο πομπός γνώσης όλων των εκπαιδευτικών και θεραπευτών που εργάζονται στον τομέα της παιδαγωγικής. Με βασική αρχή τις ήδη κεκτημένες γνώσεις και τη δυνατότητα του παιδιού να φτάσει λίγο παραπάνω (ζώνη επικείμενης ανάπτυξης κατά Vygotsky), το έργο της γραφής δεν θα έπρεπε να διαφέρει.
Η γραφή αποτελεί ένα έργο που εάν αναλυθεί, τότε
μπορεί να διαπιστώσει κάποιος την πολυπλοκότητα του. Η γραφή σχετίζεται με μία
μεγάλη ποικιλία παραγόντων:
1.
Σωματικές
Δομές
Οι λειτουργίες τόσο του περιφερικού όσο και του κεντρικού νευρικού συστήματος είναι από τα πρώτα δεδομένα που θα πρέπει να κατανοηθούν καθώς αποτελούν τη βάση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ξεκινώντας από το στέλεχος που κατανοεί τα σήματα
εντός του ανθρώπινου σώματος (όπως το άγχος και η πείνα) και την παρεγκεφαλίδα
που σχετίζεται με το συντονισμό των κινήσεων, είναι πολύ σημαντικό να
έχουμε στο μυαλό μας τη συνεργασία των δύο ημισφαιρίων που ναι μεν αντιλαμβάνονται
διαφορετικές οπτικές μίας συνθήκης, αλλά δουλεύουν συγχρονισμένα και αδιάκοπα
για να μπορέσει το άτομο να εκτελέσει τα διάφορα έργα που επιθυμεί.
Άλλες δομές όπως τα μάτια, τα αυτιά, τα οστά, οι
αρθρώσεις, οι μύες, το αναπνευστικό σύστημα, τα αισθητηριακά όργανα στο δέρμα
κι άλλα τόσα σχετίζονται άμεσα με τη γραφή.
Η συνέργεια όλων αυτών αποτελεί τη πηγή από όπου ξεκινούν όλα.
2.
Σωματικές
Λειτουργίες και Δεξιότητες εκτέλεσης
Συνεχίζοντας μία περαιτέρω ανάλυση του έργου της γραφής, γίνεται αντιληπτό πως λειτουργίες όπως
- Οπτική αντίληψη
- Λεπτή κίνηση
- Οπτικοκινητικός Συντονισμός
- Αμφίπλευρος Συντονισμός
- Οπτικοακουστική Μνήμη
- Αισθητηριακά όπως το Αιθουσαίο και το Ιδιοδεκτικό
αποτελούν βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους οι
πρώτες δεξιότητες γραφής μπορούν να αναπτυχθούν. Το παιδί για να εμπλακεί
ενεργά στη σχολική αυτή διαδικασία, θα πρέπει να :
- Ευθυγραμμίζει, σταθεροποιεί και τοποθετεί το σώμα του
- Φτάνει, κρατά, σηκώνει και χειρίζεται αντικείμενα (όπως το χαρτί και το μολύβι)
- Οδηγεί, κινεί, συντονίζει και διατηρεί τη ροή των κινήσεων του
- Διατηρεί το ρυθμό και συγχρονίζει
- Παρακολουθεί με προσοχή
- Ξεκινά, εκτελεί, τηρεί μία σειρά και ολοκληρώνει
- Προσαρμόζει και προσαρμόζεται
Καλό θα ήταν, λοιπόν, ο/η εκπαιδευτικός να έχει στο νου την τόσο έντονη ποικιλομορφία λειτουργιών και δεξιοτήτων, προσπαθώντας να βλέπει το παιδί μέσα στο/η μαθητή/τρια και την ανάπτυξη του ατόμου όχι ως μία μηχανή που θέλει επιτάχυνση αλλά ως μία διαδικασία που χρειάζεται καθοδήγηση και ενίσχυση για να φτάσει στο μέγιστο βαθμό της.
--------------------------------------------------------------------------------
3.
Μοτίβα
Εκτέλεσης
Τόσο οι συνήθειες όσο και οι ρουτίνες ενός παιδιού, πολλές
φορές, μπορεί να αλλάξουν όταν ο ρόλος του/της υιού/κόρης μετατραπεί σε
μαθητή/μαθήτρια. Ο ρόλος αυτός έχει μία μεγάλη ποικιλία έργων που θα πρέπει το
άτομο να ολοκληρώσει, περνώντας καθημερινά από μία αξιολογητική διαδικασία που
στόχο έχει την ιεράρχηση και την κατηγοριοποίηση των μαθητών/μαθητριών παρά τη
δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος ανάπτυξης (κάτι που ίσως σχετίζεται και
με το ‘scaffolding’).
4.
Περιβάλλοντα
και Πλαίσια όπως το Εκπαιδευτικό Σύστημα
Τέλος, το κοινωνικοπολιτισμικά προσδιορισμένο
περιβάλλον μέσα στο οποίο δρούμε σχετίζεται άμεσα με το έργο της γραφής. Το
πολιτισμικό πλαίσιο που απαιτεί τα παιδιά να κάθονται σε θρανία και να γράφουν
με μολύβι, το εικονικό πλαίσιο που εισάγει τις νέες τεχνολογίες, το προσωπικό
πλαίσιο που αντιλαμβάνεται και δεν διαφοροποιεί το παιδικό από το παιδιάστικο,
σχετίζονται άμεσα τόσο με αυτό που θέλουν οι γονείς από το παιδί (να είναι
καλός/ή μαθητής/μαθήτρια και να κάνει καλά γράμματα) όσο και με το κοινωνικό
περιβάλλον που θέτει τη γνώση ως κυρίαρχο όπλο, αδιαφορώντας για την πρακτική
διάσταση της καθημερινής ζωής.
Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εποπτεία των επαγγελματιών θεωρείται κρίσιμης σημασίας.
Ιδέες για ανάπτυξη δεξιοτήτων γραφής μπορείτε να βρείτε στα άρθρα με ετικέτα ΥΛΙΚΟ
Εργοθεραπευτής, ΜΕd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
American Occupational Therapy Association. (2014). Occupational therapy practice framework: Domain and process (3rd ed.). American Journal of Occupational Therapy, 68 (Suppl. 1), S1– S48.
Exner, C. (2005). Development of hand skills. In J. Case-Smith (Ed.),Occupational therapy forchildren (5th ed.). St Louis: Elsevier, Inc.
Freire, P., Shor, I. (2011). Απελευθερωτική παιδαγωγική. Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση (Γ. Κουλαουζίδης, Μεταφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Mulligan, S. (2003). Occupational Therapy Evaluation for Children. Baltimore-Maryland: Lippincott, Williams & Wilkins.
Smith, B. (2011). From Rattles to Writing: A parent’s guide to hand skills. Framingham: Therapro,Inc.
Σπαντιδάκης, Ι. (2004). Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου παιδιών σχολικής ηλικίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Teodorescu, I. & Addy, L.M. (2001). Write from the start. Michigan: Frank Schaffer Publications.