Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι ένας πολύσημος όρος που βασίζεται στις θεωρίες της νευροεπιστήμης, της νευροφυσιολογίας και της νευροψυχολογίας. Σύμφωνα με την Ayres (1972) είναι η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει την αισθητηριακή εισροή από το σώμα μας και από το περιβάλλον και μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε το σώμα αποτελεσματικά στο περιβάλλον αυτό. Εστιάζει, δηλαδή, στη διαδικασία του εγκεφάλου κατά την οποία γίνεται η εισροή των πληροφοριών από το αιθουσαίο, το ιδιοδεκτικό, το απτικό, το ακουστικό και οπτικό σύστημα, στην επεξεργασία αυτών από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα καθώς και στη σύνδεση και οργάνωση αυτών σε σύνθετες αντιληπτικές λειτουργίες και αντιδράσεις.
Η διαδικασία της αυτορύθμισης, από την άλλη, δημιουργεί την ανάγκη για την παροχή των κατάλληλων και πλήρων εξατομικευμένων αισθητηριακών ερεθισμάτων. Τόσο οι θεραπευτές με την κατάλληλη εκπαίδευση και εποπτεία όσο και οι παιδαγωγοί/εκπαιδευτές (σε συνεργασία με το θεραπευτικό πλαίσιο) μπορούν να χρησιμοποιούν μία ευρεία γκάμα ιδεών και εξοπλισμού. Ιδιαίτερα σε παιδιά και ενήλικες με ΔΕΠΥ, διαταραχή αυτιστικού φάσματος, δυσπραξία, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές ισορροπίας και κινητικού συντονισμού αλλά και - συνολικά - σε άτομα με διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας, η παροχή αισθητηριακών δραστηριοτήτων μπορεί να επηρεάσει αισθητά τη λειτουργικότητα στην καθημερινή ζωή.
Παρακάτω ακολουθεί μία λίστα με δραστηριότητες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν ως παροχή των κατάλληλων αισθητηριακών πληροφοριών - ανάλογα με την ανάγκη και το ζητούμενο του εκάστοτε παιδιού.
Για το Ιδιοδεκτικό Σύστημα, το παιδί μπορεί να παίξει με
- Τραμπολίνο
- Βατραχάκια
- Μαξιλαροπόλεμος
- Σχοινάκι
- Τρέξιμο
- Άλματα
- Κουτσό
- Παιχνίδια με βαριά αντικείμενα
- Παιχνίδι με πάλη (π.χ. σάκος μποξ)
- Μονόζυγο
- Αγκαλιές
- Ενασχόληση με κρουστά
- Τράβηγμα σχοινιού σε ομάδες
- Τυφλόμυγα
- Κολύμβηση
- Φαγητό με τη χρήση σκληρών ή ελαστικών τροφίμων
- Μάσηση τσίχλας
- Κούνια (είτε αυτή της παιδικής χαράς, είτε κρεμαστή - είτε κούνια ίππο, κούνια μάρσιπο, κούνια λίκρα, κούνια μισοφέγγαρο)
- Αιώρα
- Κάθισμα και παιχνίδι με μεγάλες μπάλες γυμναστικής
- Γύρω - γύρω όλοι
- Στριφογύρισμα
- Αλλαγή όρθιας στάσης σε ανάποδη (με τη βοήθεια κάποιου προσώπου, μέσω της λεγόμενης και ρόδας, κυβίστησης κτλ)
- Χρήση υφασμάτων για δημιουργία μαγικού χαλιού που κινείται στο χώρο
- Βαρελάκια
- Ποδήλατο σε λόφο
- Χρήση τροχοσανίδας
- Παιχνίδια αναπήδησης
- Χορός
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
- Πλαστελίνη - ζυμάρι - πηλός
- Φακές - φασόλια - μακαρόνια - ρύζι / Κρύβω διάφορα αντικείμενα και ζητώ από το παιδί να τα βρει
- Παιχνίδια με νερό (μεταφορά νερού από το ένα μέρος στο άλλο, πλύσιμο αντικειμένων, πότισμα λουλουδιών)
- Bath Bombs ή Χρώματα Μπάνιου
- Παιχνίδια με άμμο (κρύψιμο αντικειμένων, επαφή πολλών σημείων του σώματος με ην υφή αυτή, δημιουργία κάστρων μέσω του συμβολικού παιχνιδιού, κηπουρική)
- Παιχνίδια με αφρό ξυρίσματος (ζωγραφική, γλυπτική, σχεδίαση γραμμάτων - αριθμών - σχημάτων)
- Δαχτυλομπογιές
- Δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως πλύσιμο ρούχων και άπλωμα αυτών, δίπλωμα πετσετών και σεντονιών, σκούπισμα τραπεζιού)
- Παιχνίδια με άγγιγμα
- Παιχνίδια με το τι κρύβεται μέσα στο σακουλάκι ή στην τσάντα
- Χρήση πολλαπλών υφών ταυτόχρονα
- Χρήση όλων των παραπάνω παιχνιδιών με τη συμμετοχή κι άλλων σημείων του σώματος πέρα από τα χέρια
- Εναλλαγή φωτισμού (σκοτάδι, φως, ημίφως, λαμπάκια, σωλήνες)
- Παιχνίδι με φακό ή λέιζερ
- Διάκριση Μορφής από φόντο (μέσα σε μία εικόνα παζλ ή τρισδιάσταση ζητώ από το παιδί να βρει κάτι συγκεκριμένο)
- Λαβύρινθοι
- Βρες τη διαφορά
- Παρατήρηση κίνησης ενός αντικειμένου στο χώρο (όπως μπαλόνι, αμαξάκι κτλ)
- Παιχνίδια με γυαλιά ηλίου
- Ανάκληση χαμένων αντικειμένων
- Μουσική
- Επίσκεψη στη φύση (παρατήρηση - ηχητική διάκριση - αρώματα και μυρωδιές)
- Παρακολούθηση και Συμμετοχή σε Θέατρο ή Κουκλοθέατρο
- Παιχνίδια με μυρωδικά
- Ακρόαση και αναγνώριση ήχων και ηχητικών καταστάσεων και Παραγωγή ακουστικών προτύπων
- Ακουστική διάκριση μακριά-κοντά, μέσα-έξω, πάνω-κάτω
Εργοθεραπευτής, ΜΕd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Ayres, A. J. (1972). Sensory Integration and Learning Disorders. Los Angeles, CA: Western Psycological Servises.
Freire, P., Shor, I. (2011). Απελευθερωτική παιδαγωγική. Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση (Γ. Κουλαουζίδης, Μεταφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Jaques, D. (2004). Μάθηση σε ομάδες (Ν. Φίλλιπς, Μτφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κουρετζής, Λ. (2010). Το Θεατρικό Παιχνίδι (Παιδαγωγική θεωρία, πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση). Αθήνα: Καστανιώτης.
Smith Roley, S. & Jacobs, E. S. (2009). Sensory Integration. In Crepeau, E. B., Cohn, E. & Boyt Schell, B. (Eds.), Willard & Spackman’s Occupational Therapy (11th ed., p.p. 792–817). Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins.