Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, πολλές φορές, ζητείται από ένα παιδί να ζωγραφίσει ή να γράψει / αντιγράψει σύμβολα και γράμματα. Ωστόσο, για να μπορέσει ένα παιδί να φέρει εις πέρας αυτές τις δραστηριότητες που αφορούν κατά κύριο λόγο τη λεπτή κίνηση, θα πρέπει να έχει αναπτύξει κατάλληλα τον αδρό του συντονισμό.
Η αδρή κινητικότητα αναφέρεται στον έλεγχο και συντονισμό των μερών του σώματος όπως τα χέρια, τα πόδια και ο κορμός που κάνουν τις λεγόμενες και «μεγάλες» κινήσεις. Η ανάπτυξη, λοιπόν, της αδρής κίνησης ξεκινά από το δεύτερο κιόλας μήνα ζωής (ρολάρισμα του μωρού) και αποτελεί κύριο πυλώνα της αίσθησης και της γενικότερης αντίληψης του σώματος μας.
Θέλοντας να αναπτύξουμε το έργο της προγραφής και γραφής στα παιδιά, οφείλουμε πρώτα να είμαστε σίγουροι/ες για τη σωματική λειτουργία της αδρής κίνησης κι έτσι σιγά σιγά να ζητάμε δραστηριότητες που απαιτούν πιο λεπτούς χειρισμούς.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
Αντιγραφή ενός Απλού Σχήματος
Προτού ζητήσουμε από το παιδί να αντιγράψει στο τετράδιο του ένα σχήμα
που του έχουμε ζωγραφίσει εμείς οι ίδιοι/ες (π.χ. ένα τετράγωνο), μπορούμε να
σηκωθούμε όρθιοι και να το σχηματίσουμε με διάφορους τρόπους στο πάτωμα.
Διάφορα υλικά με τα οποία μπορούμε να δουλέψουμε είναι: σχοινιά, χαρτοταινία,
τουβλάκια, τα σώματα μας.
Φωτοτυπία με Λαβύρινθο
Προτού ζητήσουμε από το παιδί να φέρει εις πέρας ένα χάρτινο
λαβύρινθο, μπορούμε να δημιουργήσουμε τρισδιάστατες διαδρομές στο χώρο.
Χρησιμοποιώντας είτε τα έπιπλα του δωματίου (όπως θρανία, καρέκλες) είτε άλλα
υλικά (χαρτιά α4, στρώματα, βιβλία, τετράδια, μολύβια, μαρκαδόρους) μπορούμε να
δημιουργήσουμε λαβυρίνθους μέσα στους οποίους το παιδί θα περπατήσει και θα
βιώσει έννοιες όπως ο προσανατολισμός στο χώρο, η οπτική αντίληψη αλλά και η επίλυση
προβλήματος.
Ζωγραφική
Η χρήση μαρκαδόρων και ξυλομπογιών σε ένα άσπρο χαρτί μπορεί να είναι
ένας από τους πιο συνηθισμένους τρόπους προσέγγισης αυτής της δραστηριότητας,
αλλά υπάρχουν κι άλλες προσεγγίσεις με τις οποίες το παιδί θα ενεργοποιήσει
εντονότερα τον αδρό του συντονισμό. Οι ζωγραφιές με κιμωλία επάνω στον πίνακα,
η χρήση καμβά, οι ζωγραφιές επάνω στο χώμα, η χρήση χρωματιστών πανιών σε ένα
συγκεκριμένο σημείο του πατώματος, αλλά και η χρήση υλικών όπως ο αφρός
ξυρίσματος και το νερό παρέχουν στο παιδί μία βιωματική πολυαισθητηριακή
εμπειρία που σιγά σιγά θα μετουσιωθεί σε καλύτερο έλεγχο και συντονισμό των
λεπτών κινήσεων.
Πετυχαίνοντας καλύτερη συνεργασία των χεριών μεταξύ τους
Προτού ένα παιδί μάθει ότι για την καλύτερη διαδικασία της γραφής, το
ένα χέρι κρατά το χαρτί ενώ το άλλο γράφει, θα πρέπει να έχει βιώσει σε αδρό
επίπεδο το λεγόμενο και αμφίπλευρο συντονισμό. Δραστηριότητες όπως ο χορός, η
γυμναστική, παιχνίδια όπως το «Μαριάμ – Μαριάμ» και το «Περνά – Περνά η
Μέλισσα», το μπάσκετ, το περπάτημα σαν τετράποδα ζώα, το καθάρισμα του χώρου
(π.χ. ξεσκόνισμα, σφουγγάρισμα, χρήση ηλεκτρικής σκούπας) προσφέρουν στο παιδί
την εμπειρία της αίσθησης συνεργασίας του δεξιού χεριού με το αριστερό κι έτσι
μπορεί πιο εύκολα να αντιληφθεί τη συνέργεια αυτή, όταν κάτι τέτοιο ζητηθεί
κατά τη διάρκεια της γραφής.
Κατανοητό γίνεται, λοιπόν, πως ναι μεν η λεπτή κινητικότητα μπορεί να
καλλιεργηθεί με πολλές δραστηριότητες στις οποίες το παιδί καλείται να
χρησιμοποιήσει τα δάχτυλα και τους καρπούς του, αφότου πρώτα έχει μάθει να
ελέγχει και να συντονίζει τις πιο μεγάλες μυϊκές του ομάδες. Η γνώση της
κατάλληλης παρέμβασης και καθοδήγησης του παιδιού προτού του ζητηθεί να καθίσει
σε ένα θρανίο και να γράψει, είναι ένας βασικός παράγοντας μίας υγιούς
ανάπτυξης της γραφοκινητικής διαδικασίας.
Εργοθεραπευτής, ΜΕd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
American Occupational Therapy Association. (2014). Occupational therapy practice framework: Domain and process (3rd ed.). American Journal of Occupational Therapy, 68 (Suppl. 1), S1– S48.
Exner, C. (2005). Development of hand skills. In J. Case-Smith (Ed.),Occupational therapy forchildren (5th ed.). St Louis: Elsevier, Inc.
Freire, P., Shor, I. (2011). Απελευθερωτική παιδαγωγική. Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση (Γ. Κουλαουζίδης, Μεταφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Mulligan, S. (2003). Occupational Therapy Evaluation for Children. Baltimore-Maryland: Lippincott, Williams & Wilkins.
Smith, B. (2011). From Rattles to Writing: A parent’s guide to hand skills. Framingham: Therapro,Inc.
Σπαντιδάκης, Ι. (2004). Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου παιδιών σχολικής ηλικίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Teodorescu, I. & Addy, L.M. (2001). Write from the start. Michigan: Frank Schaffer Publications.