Η ηλικία κατά την οποία το παιδί
εισέρχεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι τυχαία, καθώς αποτελεί τη
στιγμή εκείνη που το άτομο είναι έτοιμο να ενταχθεί στο πλαίσιο που ορίζει ο
νόμος. Από πλευράς σωματικών λειτουργιών και δεξιοτήτων το παιδί έχει ήδη
αναπτυχθεί τόσο σε κινητικό, νοητικό και αισθητηριακό επίπεδο, ενώ είναι έτοιμο
να αλληλεπιδράσει κατάλληλα με τους γύρω του.
Ωστόσο, λόγω του
κοινωνικοπολιτισμικά προσδιορισμένου τρόπου με τον οποίο δρούμε, τα ελληνικά
σχολεία ακολουθούν ένα νοησιαρχικό και εξεταστοκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης.
Καθημερινά, βλέπουμε παιδιά να γράφουν άπειρες ασκήσεις σε φωτοτυπίες, να
μελετούν – παπαγαλίστικα πολλές φορές – μεγάλα κείμενα αλλά και να βρίσκονται
υπό ένα συνεχές άγχος για το πώς θα γράψουν στο διαγώνισμα. Η γραφή, λοιπόν,
έχει καταφέρει να γίνει το απόλυτο μέσο αλλά και στόχος του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ξεχνώντας
πολλάκις οπτικές όπως η αισθητική, το συναίσθημα, και η ψυχική ανάπτυξη του
παιδιού.
Παρά τις όποιες διαφωνίες με την
παραπάνω αναφορά, πρέπει να παραδεχθούμε ότι ακόμη και πολλοί γονείς έχουν
πεισθεί πως η μαθησιακή διαδικασία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη γραφή –
ζητούν φωτοτυπίες από τους δασκάλους, ζητούν ασκήσεις ακόμη και στο νηπιαγωγείο
αλλά και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δημιουργούν αυτοσχέδια τεστάκια ή αγοράζουν τετράδια
ασκήσεων και γραφής.
Η γραφή, ωστόσο, είναι μία πολυσύνθετη
διαδικασία που απαιτεί μία πληθώρα διαδικασιών. Με άλλα λόγια η γραφή είναι η
μύτη του παγόβουνου την οποία μπορούμε να δούμε και να αξιολογήσουμε, χωρίς να
έχουμε τη γνώση ότι για να επιπλέει σωστά, θα πρέπει να στηρίζεται καλά στο
υπόλοιπο παγόβουνο που βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα. Παραδείγματα όπως «σβήνω
αυτά που έγραψες για να κάνεις καλύτερα γράμματα» ή «διόρθωσε αυτό το γράμμα
γιατί βγήκες έξω από τη γραμμούλα» πιθανών να είναι μία παρέμβαση της επιφάνειας
του προβλήματος κι όχι του ίδιου του προβλήματος.
Πιο συγκεκριμένα, η γραφή είναι ένα αποτέλεσμα:
- Της λειτουργίας των σωματικών δομών που σχετίζονται με την κίνηση, το νευρικό σύστημα, τη λειτουργία των ματιών κοκ (π.χ. η λειτουργία και η ανάπτυξη της κίνησης του χεριού)
- Νευρομυοσκελετικών, κινητικών, νοητικών, αισθητηριακών και άλλων σωματικών λειτουργιών (π.χ. μυϊκός τόνος, αδρή κίνηση, λεπτή κίνηση, οπτικοκινητικός συντονισμός, οπτική αντίληψη, νοητική ευελιξία)
- Των πλαισίων (και περιβαλλόντων) μέσα στα οποία έχει μεγαλώσει και δρα το παιδί (π.χ. Σε ποιο χώρο του ζητείται να γράψει; Ζει σε μία οικογένεια που οι γονείς ξέρουν γραφή; Μήπως πολιτισμικά δεν αναγνωρίζει τη διαδικασία της γραφής; )
- Διάφορων άλλων παραγόντων όπως οι αξίες και οι πεποιθήσεις του ίδιου του ατόμου
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
Κατανοητό γίνεται λοιπόν πως η
βάση του παγόβουνου που παραμένει κάτω από τη θάλασσα είναι μία πληθώρα
διαδικασιών και παραγόντων που έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της γραφής. Η
γνώση αυτών των διαδικασιών και η όσο το δυνατόν πιο λεπτομερής αναγνώριση από
τους εκπαιδευτικούς και θεραπευτές είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι προσέγγισης
της γραφοκινητικής ανάπτυξης του παιδιού, καθώς η σωστή και έγκυρη ενημέρωση σε
συνδυασμό με την κατάλληλη καθοδήγηση και παρέμβαση είναι ένας από τους
βασικότερους πυλώνες του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Εργοθεραπευτής, ΜΕd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
American Occupational Therapy Association. (2014). Occupational therapy
practice framework: Domain and process (3rd ed.). American Journal of Occupational Therapy, 68 (Suppl. 1), S1– S48.
Exner, C. (2005). Development of hand skills. In J. Case-Smith (Ed.),Occupational therapy forchildren (5th ed.). St Louis: Elsevier, Inc.
Freire, P., Shor, I. (2011). Απελευθερωτική παιδαγωγική. Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση (Γ. Κουλαουζίδης, Μεταφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Mulligan, S. (2003). Occupational Therapy Evaluation for Children. Baltimore-Maryland: Lippincott, Williams & Wilkins.
Smith, B. (2011). From Rattles to Writing: A parent’s guide to hand skills. Framingham: Therapro,Inc.
Σπαντιδάκης, Ι. (2004). Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου παιδιών σχολικής ηλικίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Teodorescu, I. & Addy, L.M. (2001). Write from the start. Michigan: Frank Schaffer Publications.