Η έννοια του ‘θεατρικού παιχνιδιού’, αδυνατώντας να χωρέσει σε ένα στείρο και συγκεκριμένο ορισμό που αποτελείται μόνο από λέξεις, έχει χρησιμοποιηθεί από πολλαπλούς επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς κλάδους, θέλοντας κάθε φορά να περιγράψει και μία διαφορετική έκφανσή της. Οι ηθοποιοί τη χρησιμοποιούν για να περιγράψουν μία σειρά παιχνιδιών με επίκεντρο την προσωπική έκφραση και διερεύνηση (Stanislavsky, 2006), οι θεατρολόγοι ως ένα μέσο για τη δημιουργία ενός παραστατικού δρώμενου (Γκόβας, 2003), οι επαγγελματίες υγείας ως μία τεχνική παρέμβασης σε άτομα με αναπηρία (Ευδοκίμου, 1999), οι παιδαγωγοί στα αρχαία χρόνια ως μέσο κοινωνικοποίησης του παιδιού (Τσιάρας, 2014), οι εκπαιδευτικοί ως μία μέθοδο χαλαρής διδασκαλίας (Γραμματάς, 2004) ενώ οι εμψυχωτές παιδαγωγικής θεάτρου ως ένα δημιουργικό συμβάν με συγκεκριμένο στόχο (Κουρετζής, 2008).
Αναζητώντας, λοιπόν, τον ορισμό του θεατρικού παιχνιδιού, παρατηρήθηκε πως το ‘ορίζον’ προσπαθεί να τοποθετήσει εννοιολογικές γραμμές που οριοθετούν τη λειτουργία του, ενώ συχνά παραμελείται η οπτική της λέξης ‘ορίζοντας’ που δηλώνει την ελευθερία ενός ανοιχτού πεδίου όπως αυτό του ίδιου του θεατρικού παιχνιδιού. Στα πλαίσια της κριτικής παιδαγωγικής και του απελευθερωτικού σχολείου η προσπάθεια διερεύνησης και εφαρμογής της μεθόδου του θεατρικού παιχνιδιού μπορεί να συνδυάσει, πιθανά, την πολιτική πράξη καθώς και τη μαθησιακή πράξη με στόχο την αναγνώριση της ανάγκης για απελευθέρωση τόσο των μαθητών/μαθητριών όσο και των εκπαιδευτικών. Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα το να βρεθεί ένας ακόμη δίαυλος για το μακροπρόθεσμο μετασχηματισμό της ίδια της κοινωνίας.
Μέσα στα χρόνια η θεωρητική προσέγγιση του θεατρικού παιχνιδιού έχει αποφέρει μία μεγάλη ποικιλία ορισμών, προσεγγίσεων και προσπαθειών αποσαφήνισής του. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρουν πως:
- Το θεατρικό παιχνίδι είναι ένας τρόπος να επικοινωνούμε με τα αισθήματα μας.
- Το θεατρικό παιχνίδι μας προσφέρει έναν τρόπο να ανακαλύψουμε το Θεατρικό Φαινόμενο, τη δημιουργικότητα και την κατάκτηση της γνώσης.
- Το θεατρικό παιχνίδι είναι ένα ‘δημιουργικό συμβάν’ που προσφέρει άμεση ικανοποίηση στους συμμετέχοντες.
- Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια προπαρασκευή του παιδιού για μια δημιουργική περίοδο.
- Το θεατρικό παιχνίδι είναι ένα μέσο απελευθέρωσης της φαντασίας, επικοινωνίας με τους γύρω αλλά και κατανόησης των ανθρωπίνων σχέσεων.
- Το θέατρο, από τη μία, είναι μία ολιστική τέχνη που περιλαμβάνει όλες τις άλλες τέχνες, ενώ το παιχνίδι δρα ως ένας εναλλακτικός τρόπος επικοινωνίας, δημιουργώντας μία γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ παιδιού και ενήλικα
Αυτή η παιδαγωγική μέθοδος που
χρησιμοποιεί το θέατρο (δράμα) και το παιχνίδι για να δημιουργήσει ένα
περιβάλλον έκφρασης και επικοινωνίας, απευθύνεται σε παιδιά κάθε ηλικίας που
επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά́ σε νέες εμπειρίες και ερεθίσματα. Οι συμμετέχοντες
από παθητικοί θεατές μεταβάλλονται, ίσως, στους αυριανούς ευαισθητοποιημένους
και ενεργοποιημένους θεατές των πάντων… κι όχι μόνο του θεάτρου. Η διπολική του
φύση περιλαμβάνει δύο πολύ μεγάλες έννοιες – αυτή του θεάτρου κι αυτή του
παιχνιδιού, καθώς: Το θεατρικό παιχνίδι, με άλλα λόγια, είναι μια πρωτογενής
δημιουργία που απευθύνεται σε παιδιά κι ενήλικες που διακρίνονται από
περιέργεια και οξυμένη παρατήρηση. Διευρύνει τον τρόπο που φιλοσοφούν, που
αντιλαμβάνονται, νιώθουν και αισθάνονται πριν ακόμα κατακτήσουν την αίσθηση των
πέντε αισθήσεων. Οξύνει τους τρόπους επικοινωνίας κι αντιμετώπισης της
χωροχρονικότητας και της χωροσωματικότητας αλλά και τους τρόπους με τους
οποίους αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες, η μοναξιά, το πένθος, η χαρά και οι
φόβοι.
Εργοθεραπευτής, MEd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Γκόβας, Ν. (2003). Για
ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Γραμματάς, Θ. (2004). Το
Θέατρο στο Σχολείο. Μέθοδοι Διδασκαλίας και Εφαρμογής. Αθήνα: Ατραπός.
Γραμματάς, Θ. (2015). Το
Θέατρο ως Πολιτισμικό Φαινόμενο. Αθήνα: Παπαζήσης.
Darder,
A. (2011). Δημιουργώντας τις συνθήκες για πολιτισμική δημοκρατία
στην τάξη. Σε Μ. Νικολακάκη (Επιμ.), Η
κριτική παιδαγωγική στον νέο Μεσαίωνα. Αθήνα: Εκδόσεις Σιδέρη.
Ευδοκίμου, Ρ. (1999). Δραματοθεραπεία
– Μουσικοθεραπεία (6η εκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κουρετζής, Λ. (2008). Το Θεατρικό Παιχνίδι και οι Διαστάσεις του. Αθήνα: Ταξιδευτής.
Κουρετζής, Λ. (2010). Το Θεατρικό Παιχνίδι (Παιδαγωγική θεωρία, πρακτική και θεατρολογική
προσέγγιση). Αθήνα: Καστανιώτης.
Μπαρμπαγιάννης, Π., Μακρυκώστα, Κ. (2018, 10 Μαρτίου). Η έννοια της ομάδας στο θεατρικό παιχνίδι. Εισήγηση που παρουσιάστηκε στο ετήσιο πρόγραμμα ‘Θεατρικό Παιχνίδι και Ειδική Αγωγή’ του Aegean College. Αθήνα.
Nietzsche, F. W. (2006). Η γέννηση της τραγωδίας (Γ. Λάμψα, Μτφ.). Αθήνα: Κάκτος.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2011). Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, Αξιοποίηση των Τεχνών στην Εκπαίδευση.
Αθήνα. Διαθέσιμο στις 13 Φεβρουαρίου 2019 στο www.epimorfosi.edu.gr/images/stories/ebook-epimorfotes/texnes/9.TEXNES.pdf
Slavin, R.E. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία (Ε. Εκκεκάκη, Μτφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Stanislavsky,
K.
(2006). Ένας ηθοποιός δημιουργείται.
Αθήνα: Εκδόσεις Γκόνη.
Τσιάρας, Α. (2014). Η αναπτυξιακή διάσταση της διδακτικής του δράματος στην εκπαίδευση.
Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Τσιάρας, Α.
(2014). Η Αναπτυξιακή Διάσταση της
Διδακτικής του Δράματος στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Παπαζήση.