Η παιδαγωγική διαδικασία είναι ένα πολυσύνθετο κράμα ανθρώπων, κοινωνικοπολιτισμικά προσδιορισμένων εννοιών αλλά και γνώσεων. Οι παιδαγωγοί, παρά τη δόμηση ενός εξατομικευμένου και πλήρως στοχοκατευθυνόμενου προγράμματος για το εκάστοτε παιδί, βρίσκονται πολλές φορές αντιμέτωποι/ες με ένα φτωχό ή και μηδαμινό παιδαγωγικό υλικό. Η πρώτη ερώτηση που γεννάται, λοιπόν, είναι το τι κάνει ένα υλικό ‘παιδαγωγικό’; Μήπως το υλικό δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα υλικό κι εμείς (οι παιδαγωγοί) είμαστε αυτοί που ανάγουμε τον τρόπο χρήσης του σε παιδαγωγικό εργαλείο;
Δεν είναι λίγες οι φορές,
μάλιστα, που όλοι/ες μας, παρά τις όποιες προσπάθειες για αγορά νέων πραγμάτων
(ίσως και των βασικών), έχουμε βρεθεί σε καταστάσεις όπου η αγορά αυτή είναι ανέφικτη.
Μεταφέρουμε άπειρα πράγματα από τον ένα χώρο στον άλλο ή και από το αυτοκίνητο
στο σπίτι και πάλι πίσω. Φωτοτυπίες, αντικείμενα, μπογιές, χαρτιά Α4 και η
λίστα αυτή ποτέ δε σταματά. Πώς, λοιπόν, θα πρέπει εμείς, πέρα από τις πολλές
ώρες δόμησης ενός προγράμματος και μίας παιδαγωγικής συνάντησης, να είμαστε σε
θέση να έχουμε και τον κατάλληλο υλικοτεχνικό εξοπλισμό για κάθε άτομο
ξεχωριστά; Τι γίνεται – ιδιαίτερα αυτό τον καιρό – που η εκπαίδευση γίνεται εξ
αποστάσεως και το υλικό αυτό δεν μπορεί πια να μας συνοδεύει;
Η απάντηση βρίσκεται όχι στο
τι υλικό χρησιμοποιούμε αλλά στο πως θα μετατρέψουμε τα υλικά που έχουμε σε
παιδαγωγικά μέσα.
Η παιδαγωγική διαδικασία,
όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι ένα πολυσύνθετο κολλάζ που απαιτεί από εμάς
γρήγορη σκέψη και προσαρμογή σε νέες καταστάσεις και δεδομένα. Μια δεξιότητα που
θα πρέπει κάθε/καθεμία παιδαγωγός να κατέχει είναι η ευρηματικότητα, η οποία θα
μας βοηθήσει να σκεφτούμε 'έξω από το κουτί' και να δημιουργήσουμε νέες
προοπτικές εντός της μαθησιακής διαδικασίας.
Τόσο σε αυτό το άρθρο όσο και στα επόμενα πέντε θα καταγραφούν οι πολλαπλές χρήσεις ενός βασικού υλικού που συνήθως όλοι έχουμε στην κατοχή μας. Αυτό βοηθά καθώς τα περισσότερα από αυτά τα υλικά που θα αναλυθούν, είναι αντικείμενα που πιθανότατα να τα έχουν και τα παιδιά στο σπίτι τους κατά τη διάrkεια της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης. Έχοντας, λοιπόν, στο μυαλό μας το εκπαιδευτικό πλάνο που με τόσο κόπο και σκέψη έχουμε δομήσει, θα δούμε πώς μπορεί αυτό το ένα και μοναδικό υλικό να είναι ικανό να καλύψει μια τεράστια ποικιλία δραστηριοτήτων, στόχων και δεξιοτήτων. Ξεκινώντας από ένα “στερεοτυπικό” παζλ, ένα χαρτί κι ένα μολύβι, θα φτάσουμε στη χρήση μιας και μόνο χαρτοταινίας.
ΧΡΗΣΗ 1
Συνηθισμένη χρήση του παζλ
σε επτά βήματα.
Βήμα Πρώτο - Απλώνω
τα κομμάτια πάνω στην επιφάνεια εργασίας και τα γυρίζω όλα από την σωστή
πλευρά.
Βήμα Δεύτερο - Καταμετρώ
τα κομμάτια (είτε από δεξιά προς τ’ αριστερά είτε από πάνω προς τα κάτω).
Επιβεβαιώνω εάν είναι τόσα όσα αναγράφονται στο κουτί.
Βήμα Τρίτο - Χωρίζω τα κομμάτια σε 3 ομάδες (επιβεβαίωση εάν
το άτομο θυμάται/διακρίνει οπτικά τις τρεις αυτές ομάδες)
Ø
Γωνίες (2 ίσιες πλευρές)
Ø
Γύρω – γύρω (1 ίσια πλευρά)
Ø
Μέσες (καμία ίσια πλευρά)
Βήμα Τέταρτο - Τοποθετώ το κουτί απέναντι μου ώστε να βλέπω την
εικόνα που θέλω να σχηματίσω. Αμέσως μετά τοποθετώ τις γωνίες στην επιφάνεια
σύμφωνα με το σχέδιο του κουτιού.
Βήμα Πέμπτο - Αρχίζω να τοποθετώ την ομάδα των γύρω-γύρω γιατί
οι γωνίες πρέπει να ενωθούν μεταξύ τους. Αυτό γίνεται με τη φορά της γραφής
(από πάνω προς τα κάτω και από τα δεξιά προς τ’ αριστερά).
Βήμα Έκτο
- Τοποθετώ τα μέσα κομμάτια.
Βήμα Έβδομο - Αφού έχει ολοκληρωθεί η εικόνα του
παζλ, μπορεί να υπάρξουν στο άτομο ερωτήσεις κατανόησης και περιγραφής
(ξεκινώντας από το γενικό προς το ειδικό).
ΧΡΗΣΗ 2
Με το παζλ φτιαγμένο, ο παιδαγωγός
μπορεί να τοποθετήσει μερικά κομμάτια του παζλ σε λάθος θέση και να ζητήσει από
το παιδί να βρει τι δεν πάει καλά. Στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση αυτό μπορεί
να γίνει με φωτογράφηση του παζλ και απεικόνιση του στον υπολογιστή.
ΧΡΗΣΗ 3
Κατασκευή του παζλ εναλλάξ
(σε περιπτώσεις δια ζώσης μαθησιακής διαδικασίας). Ένα κομμάτι βάζει το παιδί
κι ένα ο/η παιδαγωγός. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε μεγαλύτερα παιδιά
που τα συναντάμε για πρώτη φορά, ώστε να τα γνωρίσουμε καλύτερα. Μία συνθήκη
που θα λέει ότι “όταν κάποιος/α από τους/τις δύο μας τοποθετεί σωστά ένα
κομμάτι παζλ, θα μπορεί να κάνει στον/στην συνομιλητή/τρια του/της μία
προσωπική ερώτηση”, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική. Στην εξ αποστάσεως
εκπαίδευση, μπορούμε με ζωντανή μετάδοση της κατασκευής του παζλ από εμάς,
ένα-ένα και μία μία τα παιδιά να μας καθοδηγούν για το που πρέπει να μπει το
εκάστοτε κομμάτι.
ΧΡΗΣΗ 4
Δόμηση μίας ιστορίας. Με
αφορμή ολόκληρο το παζλ ή και ένα μέρος αυτού, μπορεί να δομηθεί μία ιστορία
φαντασίας, ένα παραμύθι ή και μία σειρά γεγονότων. Αμέσως μετά, παιδαγωγός και
παιδιά μαζί, μπορούν να ζωντανέψουν την ιστορία αυτή, χρησιμοποιώντας τα
κομμάτια του παζλ ως τα αντικείμενα της ιστορίας π.χ. Ένα κομμάτι μπορεί να
γίνει το σπίτι, το άλλο το τιμόνι του αμαξιού κοκ.
ΧΡΗΣΗ 5
Ο παιδαγωγός – στη δια ζώσης
εκπαίδευση – μπορεί να κρύψει ένα ή και περισσότερα κομμάτια του παζλ μέσα στη
αίθουσα και να παίξει μαζί με το παιδί το γνωστό παιχνίδι 'κρύο-ζέστη'. Στην εξ’
αποστάσεως εκπαίδευση, αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Το κάθε παιδί
φτιάχνει το δικό του παζλ και όταν το έχει τελειώσει, αφαιρεί έναν αριθμό
κομματιών, τα ανακατεύει και τα ρίχνει στο χώρο. Στη συνέχεια, κλείνει τα μάτια
του/της και οι συμμαθητές/τριες του/της, τον/την κατευθύνουν να τα βρει και να
τα επανατοποθετήσει στη θέση τους.
ΧΡΗΣΗ 6
Τα κομμάτια του παζλ λειτουργούν
ως μικρές μπάλες που θα πρέπει να μπουν μέσα ή πάνω σε ένα στόχο (αυτός ο
στόχος μπορεί να διαφέρει από το τραπέζι που καθόμαστε μέχρι και τον κύκλο που
σχηματίζουν τα χέρια μας όταν τα ενώσουμε). Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση,
μπορούμε ως καλάθι να έχουμε το κρεβάτι μας, την πόρτα μας αλλά και ό,τι άλλο
σκεφτούν οι ίδιοι/ες οι εμπλεκόμενοι/ες.
ΧΡΗΣΗ 7
Τα κομμάτια του παζλ
γίνονται μικρές πέτρες στο έδαφος που το παιδί μπορεί να πηδήξει από τη μία
στην άλλη. Ο βαθμός δυσκολίας μπορεί να ποικίλει ανάλογα την απόσταση των
κομματιών ως και το μέρος στο οποίο τα τοποθετούμε (πάνω σε μία καρέκλα, κάτω από
το τραπεζάκι).
ΧΡΗΣΗ 8
Τοποθετώντας τα κομμάτια
ανάποδα, μπορούμε να γράψουμε πάνω σε αυτά – πάντα με μολύβι ώστε να μπορέσουμε
αργότερα να το σβήσουμε. Μπορούμε να σημειώσουμε από γράμματα και να ζητήσουμε
από το παιδί να φτιάξει μία λέξη, μέχρι και αριθμούς ώστε να μπουν στη σωστή
σειρά.
ΧΡΗΣΗ 9
Τα κομμάτια του παζλ μπορούν
να χρησιμεύσουν και ως παιχνίδι μνήμης. Γυρνώντας τα ανάποδα, ζωγραφίζουμε ανά
δύο κομμάτια το ίδιο σχήμα. Όταν έχουμε τελειώσει όλα τα κομμάτια, τα γυρίζουμε
από την καλή τους μεριά, τα ανακατεύουμε και είμαστε έτοιμοι να παίξουμε ένα
εναλλακτικό memory game.
ΧΡΗΣΗ 10
Σε πολύ συγκεκριμένες
περιπτώσεις, μπορούμε να ζητήσουμε την κατασκευή του παζλ από την ανάποδη
πλευρά, χωρίς να μπορεί το παιδί να βλέπει τα ζωγραφισμένα σχέδια και χρώματα.
Μπορούμε, επίσης, να ζητήσουμε από το παιδί να απομνημονεύσει την εικόνα του
παζλ και όντας τα κομμάτια ανάποδα, να ζωγραφίσει την εικόνα αυτή.
Εργοθεραπευτής, ΜΕd
Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών
Εμψυχωτής Θεατρικού Παιχνιδιού
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Κουρετζής, Λ. (2008). Το Θεατρικό Παιχνίδι και οι Διαστάσεις του. Αθήνα: Ταξιδευτής.
Ντολιοπούλου, Ελ. (2004). Σύγχρονες Τάσεις της Προσχολικής Αγωγής. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Slavin, R.E. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία (Ε. Εκκεκάκη, Μεταφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.